“BÖLGESEL BİRLİK” ARAYIŞLARI VE TÜRKİYE

“Dünyada şimdiye kadar, başka başka milletlerin ünyon (birlik)  yaptıkları ve asırlarca beraber yaşadıkları, tarihte görülmüştür. Bizim kurmak istediğimiz ünyonun (birliğin)  tarihte geçmiş olan ünyonların (birliklerin) çok fevkinde olmasını isteriz.”

Mustafa Kemal Atatürk 27 Şubat 1938

Küreselleşmeye tepki olarak ülkeler bölgeselleşerek bir araya gelmeye çalışırken, Türkiye, bölgesinde oluşan/oluşabilecek olan birliklerin tam merkezinde bir konumdadır. Avrupa-Asya geçiş alanındaki beş bölgenin ana merkezi Türkiye’dir;

Türkiye, bu bölgelerden göç eden mülteci kökenlilerin nüfusunun 2/3’ünü oluşturduğu, bu bölgelerin kendi içinde birlik olduğu, kaynaştığı içsel bir birliktir. Türkiye’nin kendisi bir birliktir; bu bölgelerin birliğidir. Bu bölgelerin her biri coğrafi olarak da Türkiye’nin içine kadar uzanmaktadır. Balkanlar Trakya’ya,  Kafkasya Doğu Karadeniz’e, Ortadoğu ise Güneydoğu’ya uzanmaktadır.

3 Ekim 2005 Öncesi

Günümüzde cazibe merkezleri ulus devletler değil; bölgesel birleşmelerdir. Dış ekonomik ilişkilerde  1980’li yıllarda Ortadoğu ülkelerine açılan Türkiye, 1990’lı yıllarda Karadeniz ve Hazar havzası ülkeleri ile Balkanlara açılım göstermeye başlamıştır. Sözkonusu beş hayati bölge kısmen, KEİB ve ECO ile kavranmış olup;

Bu bölgelerde Türkiye’nin kurucu inisiyatifiyle harekete geçirilen;

Avrupa-Amerika Kıtalarındaki Birlik Hareketleri

Avrupa ve Amerika birer  birliktir. ABD kıtası Birleşik Devletler şeklinde kurulurken daha sonra NAFTA (North America Free Trade Agreement) ile bölgesel işbirliği Kanada ve Meksika’ya doğru genişletilmiştir. Avrupa kıtası da  Avrupa Birliği olarak gelişim göstermekte ve genişlemektedir. Kendisine birlik alanları yaratan Batı Dünyası, Doğu’daki devletleri ise parçalama stratejisi (Yugoslavya, Irak) izlerken, parçaları yutmaktadır. Almanya’lar birleşirken Yugoslavya parçalanmış ve parçalar teker teker Birliğe alınmaya başlanmıştır. Slovenya’nın üyeliğinin  ardından Hırvatistan, Makedonya ve Sırbistan-Karadağ ile görüşmeler sürmektedir. 10 yıl önce arka bahçesindeki kanlı parçalanmaya seyirci kalan AB, içten içe coğrafi sınırlarını çizmektedir. Balkanlar’ı AB’ye katmak için anlamlı bir de tarih zikrediliyor: Başlangıcı Saraybosna’da düzenlenen suikast olan 1. Dünya Savaşı’nın 100. yıldönümü, yani 2014. İtalya Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Massimo D’Alema, Avrupa Birliği’nin (AB) genişleme süreci bağlamında Balkan ülkelerini  (kastedilen Eski Yugoslavya-Batı Balkan ülkeleridir) Türkiye’nin üyeliğine oranla daha öncelikli bir konumda gördüklerini söylemektedir.

Avrupa-Asya Geçiş Alanındaki (Avrasya) Birlik Hareketleri

Buna karşın, Avrupa-Asya geçiş alanındaki (Avrasya) ve Uzak Asya’daki birlik hareketleri, henüz işlevsel değildir.  Kore ve Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) arasında 17 Mayıs’da imzalanan ve on ülkedeki 548 milyon nüfusu kapsayacak olan Serbest Ticaret Anlaşması bu konuda ilk somut adımı teşkil etmektedir.

ABD tarafından 1990’larda geliştirilen stratejilerle “Büyük Çin” olarak adlandırılan ve Çin, Hong Kong, Tayvan’ı kapsayan stratejik bölge tanımındaki aynı bakış açısıyla, 2000’li yılların  başlarından itibaren bu sefer,  Avrupa-Asya geçiş alanının Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgelerini kapsayan merkezi “Büyük Ortadoğu” olarak tanımlanmaya başlanmıştır. Geçiş alanındaki diğer dört bölge ise bu bölgenin civar alanlarıdır. BOP ile Avrupa-Asya geçiş alanı “Büyük Ortadoğu Birliği” anlayışıyla bölge dışı güçler tarafından dizayn edilecektir.

3 Ekim 2005 Sonrası

İngiltere’nin 1973 yılında AT’ye kabul edilmemesi üzerine EFTA’yı (European Free Trade Association) kurması gibi, 1990’ların başında Türkiye de AT’den aldığı yanıtın ardından çok açıkça olmasa da  KEİ projesine yönelmiştir. Böylelikle Türkiye, kendi girişimiyle bir bölgesel bütünleşme hareketi başlatabilmiştir, şimdi de 3 Ekim 2005’de yaratılan belirsizliğin ardından;